เหรียญรุ่นแรกสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายกพระองค์ที่ ๑๙
ในบรรดาเหรียญซึ่งเป็นสิ่งมงคลสักการะของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายกพระองค์ที่ ๑๙ นั้น มีด้วยกันหลายรุ่น และรุ่นที่ถือกันว่าเป็นที่นิยมของสาธุชนและนักสะสมพระเครื่องเป็นอย่างมาก คือ “เหรียญรุ่นแรกเนื้อทองแดง” ที่ผลิตโดยกองกษาปณ์ กรมธนารักษ์ ซึ่งออกมาในปี พ.ศ. ๒๕๒๘ ในวาระครบ ๗๒ พรรษา ของท่าน ซึ่งถือได้ว่าเป็นเหรียญรูปเหมือนรุ่นแรกของท่าน เพราะโดยปกติท่านจะไม่ค่อยโปรดให้สร้างรูปเหมือนของท่านเท่าใดนัก แต่เหรียญนี้ถือเป็นกรณีพิเศษ เพราะมีตรา ภ.ป.ร. ประทับอยู่ด้านหลัง และที่ผมคิดว่าเหรียญนี้เป็นเหรียญยอดนิยม ส่วนหนึ่งคงมาจากความสวยงามในการปั้นเหรียญของกษาปณ์ ซึ่งเป็นฝีมือของคุณพุทธชาติ อรุณเวช นักปั้นฝีมือเยี่ยมของกษาปณ์นั่นเองครับ
ในการทำเหรียญนี้ ผู้ปั้นเหรียญได้ออกแบบและปั้นแบบ และทางกษาปณ์ได้ตีเหรียญออกมาเป็นจำนวน ๑๐๐ เหรียญ ซึ่งนักสะสมจะเรียกกันแบบง่ายๆ ว่า “บล็อกไม่มีเส้นพระเกศา” ซึ่งมีขนาด 2.4x 3.0 ซม. และทางคณะผู้จัดทำก็ได้เข้าเฝ้าเพื่อถวายเหรียญนี้ให้สมเด็จฯ ท่านทอดพระเนตรก่อน เมื่อท่านทอดพระเนตรแล้วก็ชมว่าสวยมาก แต่อยากให้เพิ่มเส้นพระเกศาให้เห็นชัดขึ้นอีกหน่อย ดังนั้นช่างกองกษาปณ์จึงแก้ไขแม่พิมพ์โดยการแกะเพิ่มลายพระเกศาลงไป และเปลี่ยนลายละเอียดอีกเล็กน้อย จึงกลายมาเป็นบล็อกปกติที่เราเห็นกันอยู่ทั่วไปครับ บล็อกไม่มีเส้นพระเกศานี้มีเป็นจำนวนน้อย เพียง ๑๐๐ เหรียญเท่านั้น และกลายเป็นความต้องการของบรรดานักสะสมพระในสายของสมเด็จญาณสังวรในเวลาต่อมา ดังนั้นราคาจึงขยับและแพงขึ้นเรื่อยๆ เรียกได้ว่าแพงกว่าบล็อกปกติกว่าสิบเท่าตัวเลยทีเดียว โดยความต่างของเหรียญให้สังเกตตรงบริเวณเส้นพระเกศาที่จะเห็นได้ชัดและไม่ชัดต่างกันกับบล็อกปกติ เหรียญรุ่นนี้มักจะเห็นรอยขูดขีดจากการกระทบกระทั่งกัน เพราะเก็บไว้ในถุงเหรียญของกษาปณ์มาแต่แรก ซึ่งแน่นอนครับ จะมีพวกมือดีพยายามที่จะแต่งแก้บล็อกปกติ โดยการลบส่วนที่เป็นเส้นพระเกศาออกไป แต่ก็ยังไม่สามารถทำได้เนียนดีพอ จึงยังไม่อาจหลอกผู้ที่เขาเคยเห็นของจริงได้ อีกทั้งก็ยังไม่ได้แก้ไขรายละเอียดบางอย่างให้เหมือนเหรียญที่เป็นบล็อกไม่มีเส้นพระเกศาได้
ในส่วนของเหรียญรุ่นแรกเนื้อทองแดงแบบบล็อกปกติ ขนาด 2.4 x 3.0 ซม. นี้ สร้างขึ้นทั้งหมด 60,000 เหรียญ โดยผลิตออกมาสองครั้ง ซึ่งครั้งแรกผลิตออกมา 30,000 เหรียญ และก็หมดลงอย่างรวดเร็ว จึงมีการสร้างเพิ่มอีก 30,000 เหรียญ ในเวลาประมาณอีก 3 เดือนถัดมา สำหรับเหรียญบล็อกปกตินี้ นักสะสมยังแยกย่อยลงไปอีกเป็น “บล็อกคางมน” และ “บล็อกคางตัด” โดยดูจากพระรูปด้านหน้าเหรียญ ที่เป็นรอยครูดให้เห็น ซึ่งค่านิยมบล็อกคางตัดจะมีค่านิยมที่สูงกว่าเล็กน้อย เพราะมีให้เห็นน้อยกว่า และดูแล้วน่าจะปลอมได้ยากกว่า
นอกจากเหรียญเนื้อทองแดงแบบขนาดปกติ (2.4 x 3.0 ซม.) แล้วยังมีเหรียญเนื้อทองแดงขนาดเล็ก (1.7 x 2.1 ซม.) ที่มีรายละเอียดต่างๆ ที่เหมือนกับเหรียญขนาดปกติทุกประการ และทำออกมาเพียง 19 เหรียญ (น่าจะเป็นการทำเป็นตัวอย่าง แต่ไม่ได้ผลิตออกมาเพื่อให้ประชาชนเช่าบูชากัน) ซึ่งไม่ต้องไปหาให้เหนื่อยยาก เพราะหายากจนไม่มีใครรู้ด้วยซ้ำว่าจะมีเหรียญเล็กแบบนี้เนื้อนี้อยู่ด้วย ซึ่งผมเองก็พยายามหา แต่ก็หาไม่ได้
และก็ยังมีเนื้อทองคำขนาดปกติ (2.4 x 3.0 ซม.) ซึ่งอนุญาตให้สร้างออกมาเพียง 72 เหรียญ เท่าพระชนมายุของท่าน ซึ่งทั้งหมดก็ถูกจับจองจากผู้ใหญ่และจากผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดสร้างไปหมด ไม่มีโอกาสให้เปิดจองและหลุดลอดออกมาสู่ภายนอกเลย จึงกลายเป็นเหรียญหายากมากๆ ไปเลยครับ
และนอกจากนี้ ก็ยังมีเหรียญทองคำขนาดเล็ก (1.7 x 2.1 ซม.) ที่สร้างออกมาจำนวน 250 เหรียญ ซึ่งก็มีการเปิดให้จอง แต่ก็ยังถือว่าหายากอยู่ดี
เหรียญเนื้อทองแดงรุ่นแรกนั้น ปัจจุบันก็เป็นที่นิยมกันอย่างกว้างขวางมากๆ ถึงแม้จะสร้างออกมาเป็นจำนวนมากก็ตาม บล็อกเหรียญด้านหน้าที่เป็นพระรูปของท่านนั้น ได้นำไปใช้สร้างเหรียญในวาระอื่นๆ อีกหลายวาระ เป็นจำนวนมาก
ส่วนของปลอมนั้น จะมีพบเห็นกันก็ในบล็อกแบบปกติ ซึ่งก็มีหลายฝีมือ แต่ฝีมือของปลอมนั้นก็ยังดูออกได้ด้วยตาเปล่า คงเป็นเพราะว่าบล็อกกษาปณ์ทำได้ประณีต ทำให้ของปลอมยังตามไม่ทัน แต่อนาคตอันใกล้ เชื่อว่าของฝีมือแบบต้องลงกล้องส่องกันคงจะมีออกมาให้เห็นอย่างแน่นอนครับ
บล็อกเหรียญที่ไม่มีลายเส้นพระเกศากลายเป็นเหรียญยอดนิยมที่หายากเพราะเป็นบล็อกที่ทดลองทำขึ้นมา ค่านิยมจึงสูงกว่าเหรียญปกติหลายสิบเท่าตัวเลยครับ
ความต่างของลายเส้นพระเกศา
บล็อกเหรียญปกตินั้นก็แยกได้อีกสองบล็อก ยังมีตำหนิที่พอแยกได้ครับ
เหรียญทองคำพิมพ์ใหญ่นับว่าหาได้ยากมากๆ ครับ
ผู้เขียนและเจ้าของภาพ : อ.อรรณพ แก้วปทุมทิพย์
ที่มา : NaNa…Collections
